W świecie urządzeń elektronicznych do inhalacji coraz powszechniej pojawiają się produkty określane jako bazy bez nikotyny. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się mniej ryzykowną wersją niż płyny z nikotyną, warto dokładnie przyjrzeć się, czym są takie bazy, jakie zawierają składniki, jakie obowiązują regulacje prawne oraz jakie mogą być związane z nimi zagrożenia zdrowotne. Wiedza ta może pomóc w podejmowaniu świadomych decyzji.
Co to są bazy bez nikotyny i jak działają w urządzeniach inhalacyjnych?
Termin bazy bez nikotyny odnosi się do płynów używanych w urządzeniach typu e-papieros lub podobnych inhalatorach, które nie zawierają nikotyny jako składnika aktywnego. Zamiast niej płyn może składać się głównie z gliceryny roślinnej (VG), glikolu propylenowego (PG) oraz substancji aromatyzujących. Ich działanie polega na tym, że urządzenie podgrzewa tę mieszaninę i wytwarza aerozol wdychany przez użytkownika. Choć brak nikotyny może wydawać się mniej ryzykowny, istnieją techniczne i zdrowotne aspekty, które warto uwzględnić.
W praktyce bazy bez nikotyny mogą być wykorzystywane przez osoby, które chcą użytkować urządzenie inhalacyjne bez przyjmowania nikotyny — jednak nawet wtedy inhalacja płynów i ich podgrzewanie w urządzeniu wiąże się z wytwarzaniem substancji chemicznych powstałych w wyniku procesu grzewczego. Niektóre badania wskazują, że również płyny bez nikotyny mogą zawierać śladowe ilości związków drażniących lub metali ciężkich z elementów konstrukcyjnych urządzenia.
Regulacje prawne oraz ramy kontrolne dotyczące baz bez nikotyny
Problematyka prawna dotycząca baz bez nikotyny staje się coraz istotniejsza. Do niedawna płyny bez nikotyny często były traktowane inaczej niż te z zawartością nikotyny — nie objęte restrykcjami ustawowymi lub nadzorem chemicznym. Jednak coraz więcej krajów, w tym Polska, wprowadza zmiany mające na celu objęcie takich produktów regulacjami. Na przykład od 5 lipca 2025 r. zakazane będzie sprzedawanie urządzeń inhalacyjnych – zarówno z nikotyną, jak i bez – osobom poniżej 18. roku życia.
Ponadto projektowane są ograniczenia dotyczące używania urządzeń inhalacyjnych w miejscach publicznych – również tych, które nie zawierają nikotyny. Dodatkowo w Polsce przewidziano, że płyny, w tym bazy bez nikotyny, będą musiały być zgłaszane do Biura do spraw Substancji Chemicznych co najmniej 6 miesięcy przed wprowadzeniem do obrotu, jeżeli zawierają składniki wymagające takiej procedury.
Te zmiany wynikają z uzasadnienia, że nawet produkty bez nikotyny mogą przyczyniać się do przyzwyczajenia (sensu inhalacji) oraz potencjalnie prowadzić do późniejszego używania wyrobów nikotynowych.
Jakie są potencjalne zagrożenia zdrowotne związane z używaniem baz bez nikotyny?
Choćbazy bez nikotyny eliminują główną substancję uzależniającą jaką jest nikotyna, to nie powodują automatycznie całkowitej eliminacji ryzyka. Inhalacja aerozolu wytwarzanego przez urządzenia elektroniczne wiąże się z wieloma zagadnieniami technicznymi i chemicznymi. W trakcie podgrzewania mieszaniny mogą powstawać związki takie jak aldehydy (np. formaldehyd czy akroleina), które działają drażniąco na układ oddechowy.
Ponadto elementy konstrukcyjne urządzeń — grzałki, metalowe części — mogą uwalniać śladowe ilości metali ciężkich, które mogą być wchłaniane drogą inhalacyjną. Nawet jeśli sama baza nie zawiera nikotyny, jakość i czystość jej składników oraz warunki użytkowania wpływają na bezpieczeństwo.
Z punktu widzenia zdrowia publicznego coraz więcej uwagi poświęca się temu, że bazy bez nikotyny mogą pełnić rolę produktu inicjującego inhalację wśród osób, które wcześniej nie używały nikotyny, co może zwiększać prawdopodobieństwo wejścia w używanie wyrobów zawierających nikotynę. Działania legislacyjne sugerują, że traktowanie tych produktów z równą ostrożnością jak płynów z nikotyną jest uzasadnione.
Zasady świadomego podejścia i co wziąć pod uwagę decydując o użyciu baz bez nikotyny
Podejmując decyzję o korzystaniu z bazy bez nikotyny, warto przyjąć podejście świadome i odpowiedzialne. Przede wszystkim należy upewnić się, że produkt pochodzi od renomowanego producenta, jest legalnie wprowadzony do obrotu i posiada etykietę zawierającą skład, informacje o potencjalnych zagrożeniach i zgodność z obowiązującymi przepisami.
Kolejno — należy zrozumieć, że brak nikotyny nie oznacza braku ryzyka. Warunki techniczne użytkowania urządzenia (m.in. prawidłowe ustawienie, unikanie przegrzewania, stosowanie oryginalnych części zamiennych) mają duże znaczenie. Dodatkowo osobom, które nie paliły wcześniej wyrobów nikotynowych, eksperci zalecają ostrożność – inhalacja sama w sobie może stwarzać przyzwyczajenie, a dostępność smakowych produktów może zwiększać atrakcyjność użytkowania.
Na koniec warto podkreślić, że najlepszą strategią ochrony zdrowia jest rezygnacja z inhalacji substancji chemicznych – nikotynowych lub nie – i unikanie wprowadzenia produktów takich jak bazy bez nikotyny jako regularnego nawyku inhalacyjnego.
